Ташаббуси шоистаи таҳсин

Баҳри баланд бардоштани самаранокии зироати кишоварзӣ, пештар пухта расидани он, рӯёнидани ҳосили аз ҷиҳати экологӣ тозаву безарар ва пешниҳод намудани маҳсулоти ғизоии босифат ба аҳолӣ, сокини ноҳияи Вахш Муҳаммадсаид Абдураҳимов аз таҷрибаи пешқадами соҳа истифода бурда, ба натиҷаҳои назаррас ноил гардидааст.
Ӯ қаблан барои баланд бардоштани ҳосилнокии замин ва аз ҳашароти зараррасон ҳифз намудани ниҳолони сабзавоти барвақтӣ, аз ҷумла помидору бодиринг аз нуриҳои минералӣ ва маводи кимиёвӣ хеле зиёд истифода мебурд. Аммо бо гузашти вақт замини наздиҳавлигии вай камсамар гардид ва Муҳаммадсаид дар пайи ҷустуҷӯи роҳҳои ҳалли ин мушкилот аз интернет наворҳои дахлдорро тамошо карда, аз Ҷумҳурии Ӯзбекистон якчанд қуттии кирмакҳои истеҳсолкунандаи нуриҳои манфиатбахши органикӣ – биогумусро дастрас намуд.
Нахуст, бо ёрии кирмакҳои калифорниягӣ, ки ғизои асосии онҳо поруи чорвои калон аст, биогумус истеҳсол намуда, онро ҳамчун маводи манфиатбахши органикӣ ҳангоми шинонидани навниҳолони зироати гуногуни кишоварзӣ, дарахтони мевадиҳанда ва гулу буттаҳо истифода бурда, таҷриба кардам, - мегӯяд Муҳаммадсаид Абдураҳимов. –Дар натиҷа воқеан ҳам биогумус нашъунамои ниҳолонро хеле хуб, ҳосилнокиро зиёд, сифати маҳсулотро баланд намуд. Ин аст, ки Муҳаммадсаид ду сол боз ба ин кор машғул шуда, ҳаҷми истеҳсоли биогумусро ба маротиб зиёд кардааст. -Вақте бо истифода аз ин маводи табиии органикӣ қабати ҳосилхези замини наздиҳавлигиам хуб шуд, ҳамдеҳагону дигар кишоварзон ҳам ба он таваҷҷуҳ зоҳир карданд. Ва аз ман дархост намуданд, ки ба онҳо низ биогумус омода бинамоям, - идома дод ӯ. – Рӯз то рӯз деҳқонон фоидабахшии ин нурии безарарро дарк карда истодаанд ва талабот низ ба биогумус бештар шуда истодааст. Аз ин лиҳоз мо аҳли хонавода дар баробари зироаткорӣ ҳамчунин ба истеҳсол ва фурӯши ин намуди иловаи органикӣ шуғл варзида истодаем, - мегӯяд М. Абдураҳимов Кишоварзи номбурда барои муайян кардани таъсири мусбии биогумус ба афзоиши зироат тухмии помидору бодирингро дар як вақт дар се ҷо- хок, компост, биогумус корид ва дар натиҷа сабзиши навниҳолони дар биогумус рӯида якчанд маротиба беҳтар баромад. Зеро ба гуфтаи ӯ таркиби биогумус аз микро ва макро элементҳои нерубахш бой буда, дар он тухмӣ, кӯчат ва ё дарахт сад дар сад рӯида, устувор мегардад.
Чӣ тавр биогумус истеҳсол карда мешавад?
Истеҳсолкунандаи биогумус кирмҳои калифорниягианд. Он айнан мисли кирми лойхурак аст,аммо ба ҷойи лой кирми калифониягӣ поруи чорворо хӯрда, дар худаш коркард мекунад ва дубора онро дар шакли биогумус хориҷ менамояд. Аввал поруи чорвои калонро дар як ҷойи алоҳида гирифта, болои он якчанд маротиба об пошида мешавад.
Ин барои тоза намудани таркиби пору аз пешоб ва дигар моддаҳои зараровар мебошад. Баъд аз ин ҷараён, буйи бад аз пору гум шуда, он мисли хок мегардад. Сипас ба дохили он кирмҳои калифорниягӣ гузошта, болои онро бо хасу хошок пӯшонидан лозим меояд. То мутобиқ шудани кирмҳо ба пору ва ҳарорати он ҳар ҳафта як маротиба об пошида шуда, хуб омехта карда лозим меояд. Поруи куҳна ва хушкшударо ҳам истифода кардан ба мақсад мувофиқ аст ва дар он ҳам ин ҷараён бояд иҷро карда шавад. Ин кирмҳо поруро хӯрда, коркард мекунанд. Сипас онро ба як тараф гирифта намнокиашро ба сатҳи лозима овардан лозим мешавад, то поруро аз элак гузаронида, гумус ҷудо карда шавад. Он мисли хоки сабук мегардад. Кирмҳо аз байн поруро коркард карда, ба боло мепартоянд.Яъне баъди омода шудан қабати болоии поруи ҷамъовардашударо гирифта, ба ҷойи он боз 1020 см пору пошида мешавад. Ва ҳамин тавр даврияти истеҳсоли биогумус такрор мегардад. Боз ҳар ҳафта об пошида, онро омехта кардан даркор аст. Кирмҳои калифорниягӣ зуд зиёдшаванда мебошанд. Онҳо дар дохили пору тухм мегузоранд ва чи қадар теъдоди онҳо бештар шавад ҳамон қадар озуқаашонро зуд хӯрда, биогумусро омода мекунанд. Биогумусро дар ҳамаи фасли сол тайёр кардан мумкин аст. Аммо кирмҳои калифорниягӣ гармӣ ва торикиро бештар меписанданд. Ин маводи органикӣ масунияти хок ва растаниро баланд бардошта, онро аз касалӣ ва зараррасонҳо ҳифз карда, ба барқароршавӣ низ мусоидат менамояд. Нашъунамои тухмиро ба таври назаррас метезонад, кислотаҳоро паст мекунад ва сохтори гузариши об ва ҳаво дар хок беҳтар намуда, ба баланд бардоштани муқовимат ба шароити номусоиди муҳити зист (набудани намӣ, фарқияти ҳарорат ва ғайра) боис мегардад. Ин кашфиёт, ки ба соҳаи микробиология тааллуқ дорад, ба технологияҳои биологии бар асоси бактерияҳо низ марбут аст. Солҳои охир ин партовҳои органикӣ дар соҳаи кишоварзӣ ва асосан дар саноати хӯрокворӣ васеъ истифода мешаванд. Вермикомпост аз кислотаҳои гумусӣ, макро ва микроэлементҳо, аминокислотаҳо ва дигар моддаҳои аз ҷиҳати биологӣ фаъол иборат аст. Бинобар ин дар мавридҳои гуногун истифода бурдани он ҳосилро зиёд карда, хосияти минералии хокро беҳтар мекунад.                                                                                  Амонулло БАХТИЁРЗОДА