Маҷаллаи Сафо
Шеъру адаб
Маслиҳати муфид
Номаҳо
КОНСТИТУТСИЯ – СУТУНИ ВАҲДАТ ВА АДОЛАТИ СУДӢ
Гарчанде илми ҳуқуқшиносии Ғарб қонунҳои асосӣ ва дигар қонунҳои ин кишварҳоро ҳамчун манбаи нахустини пайдоиш ва эътирофи ҳуқуқу озодиҳои инсон мешуморад, вале ориёиҳо – яъне аҷдодони қадимии мо дар ҳалли ин масъала яке аз пешоҳангони башарият будаанд. Намунаи барҷастаи он Эъломияи Куруши Кабир аст, ки таърихи беш аз 2500 сола дорад.
Эъломияи мазкур яке аз манбаъҳои муқаддаси давлати Ҳахоманишиён ба шумор рафта, дар он ҳуқуқ ба озодии эътиқод, ҳаракат, интихоби манзил, ҳуқуқ ба моликият ва ғайра ба таври возеҳ дарҷ гардидааст. Боиси ифтихор аст, ки меъёрҳои Эъломияи Куруши Кабир то ба имрӯз моҳияти худро гум накардаанд ва қисматҳое аз он дар санадҳои байналмилалӣ, аз ҷумла дар Эъломияи умумии ҳуқуқи башар, ки 10-уми декабри соли 1948 қабул шудааст, таҷассум ёфтаанд.
САРЧАШМАИ ҲУҚУҚ ВА ОЗОДӢ
Пас аз гузаштани чандин садсола аз ин рӯйдоди таърихӣ, ворисони ориёиҳои қадим – яъне тоҷикон баробари соҳиб шудани давлати миллӣ, рӯзи 6-уми ноябри соли 1994 Конститутсияи кишвари худро тариқи раъйпурсии умумихалқӣ қабул намуданд. Бо қабули ин санади олии ҳуқуқӣ, мардуми Тоҷикистон роҳи пешгирифтаи миллат ва давлати худро ба ҷаҳониён муаррифӣ карданд.
Бидуни муболиға, қабули Конститутсия нахустин падидаи воқеан сарнавиштсоз ва таърихии даврони соҳибистиқлолӣ ба ҳисоб меравад.
Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон арзишҳои асосии зеринро муайян намудааст:
– давлат ҳамчун ҳуқуқбунёд, демократӣ, дунявӣ ва ягона эълон шудааст;
– истиқлолият ва соҳибихтиёрӣ ҳамчун муқаддастарин дастоварди миллӣ таъкид ёфтааст;
– ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд дорои кафолати конститутсионӣ гардидаанд;
– низоми ҳокимият ва сохтори идоракунӣ дар асоси тақсимоти он ба се шоха муайян шудааст.
Дар ин замина, шаҳрвандони кишвар дарк намуданд, ки Конститутсия на танҳо як санади ҳуқуқӣ, балки китоби тақдири миллат аст.
ИСЛОҲОТЕ, КИ ЗАРУРАТИ ЗАМОН БУД
Бо мақсади мутобиқ сохтани сохтори давлат ба талаботи ҷомеаи муосир, ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон солҳои 1999, 2003 ва 2016 тағйиру иловаҳо ворид карда шуданд. Ин ислоҳот боис гардиданд, ки пояҳои давлатдорӣ мустаҳкамтар шаванд, низоми ҳуқуқӣ ба арзишҳои демократӣ мутобиқ гардад, манфиатҳои миллӣ ва рушди устувори иқтисодиву иҷтимоӣ таъмин карда шаванд.
Ба ибораи дигар, ислоҳоти конститутсионӣ барои мутобиқ сохтани низоми давлатдорӣ ба воқеиятҳои ҷомеаи муосири зудтағйирёбанда зарур ва муҳим буданд.
ВИЖАГИҲОИ КОНСТИТУТСИЯИ ТОҶИКИСТОН
Конститутсияҳои аксари кишварҳои ҷаҳон ҳамчун санади асосӣ сохтори давлатдорӣ ва ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандонро муқаррар менамоянд. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои вижагиҳои хос мебошад, ки бо онҳо аз қонунҳои асосии бисёр кишварҳо фарқ мекунад.
1. Муқаддас шумурдани истиқлолият ва ваҳдати миллӣ
Агар дар конститутсияҳои баъзе кишварҳо таваҷҷуҳи асосӣ ба сохтори идоракунӣ равона шуда бошад, дар Конститутсияи Тоҷикистон истиқлолият ва ваҳдати миллӣ ҳамчун арзишҳои олӣ ва сарнавиштсоз эътироф гардидаанд. Ин нукта бо таърихи пурпечутоби кишвар ва ниёзи ҷиддии ҷомеа ба муттаҳидӣ сахт марбут аст.
2. Давлат ҳамчун низоми дунявӣ ва ягона
Дар бисёр кишварҳо давлат аз дину мазҳаб ҷудо аст. Дар Тоҷикистон низ ин меъёр бо такя ба таҷрибаи таърихӣ ва зарурати ваҳдати миллӣ қотеъона дар Конститутсия сабт шудааст. Давлат ягона эълон шуда, ҳар гуна кӯшиши таҷзия ва парокандагии кишвар рад мегардад.
3. Нақши махсуси Суди конститутсионӣ
Дар аксари кишварҳо мақоми назорати конститутсионӣ вуҷуд дорад, аммо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Суди конститутсионӣ ҳамчун як пояи муҳим таъсис ёфтааст, ки мутобиқати қонунҳо ва дигар санадҳои ҳуқуқиро ба Конститутсия таъмин менамояд.
4. Мавқеи қавии шаҳрвандон
Конститутсияи Тоҷикистон ҳуқуқ ва озодиҳои шаҳрвандонро на танҳо эътироф, балки кафолат медиҳад. Масалан, ҳуқуқ ба зиндагии шоиста, адолати судӣ ва ҳимоя аз ҷониби давлат дар сатҳи баланд таъкид шудааст. Дар ҳоле ки дар баъзе кишварҳо чунин меъёрҳо ба таври умумӣ ва камранг зикр мегарданд, дар Конститутсияи Тоҷикистон ба онҳо аҳамияти махсус дода мешавад.
5. Таърихият ва худшиносии миллӣ
Агар конститутсияҳои кишварҳои Ғарб бештар хусусияти ҳуқуқӣ дошта бошанд, Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар баробари ин, ба худшиносии миллӣ такя менамояд. Он давлатро ҳамчун вориси таърихи ҳазорсолаи тоҷикон муаррифӣ намуда, пояҳои давлатдории миллӣ ва арзишҳои таърихиро устувор мегардонад.
Ҳамин тавр, дар муқоиса бо конститутсияҳои дигар кишварҳо, Конститутсияи Тоҷикистон на танҳо як ҳуҷҷати ҳуқуқӣ, балки санади ваҳдат, худшиносии миллӣ ва таъмини истиқлолияти давлатӣ ба шумор меравад.
КОНСТИТУТСИЯ – НАХУСТРАМЗИ ВАҲДАТИ МИЛЛӢ
Қабули Конститутсия дар шароите амалӣ гардид, ки кишвар рӯзҳои пурпечу тоб ва душвори таърихиро паси сар мекард. Маҳз ҳамин санади муқаддас буд, ки миллати парокандаро дубора муттаҳид сохт ва роҳи ваҳдату сулҳи сартосариро боз намуд. Аз ҳамин ҷост, ки Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пеш аз ҳама ҳамчун рамзи ваҳдати миллӣ шинохта мешавад.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ин замина таъкид намудаанд: «Конститутсия омили муҳимми таҳкими истиқлолият, ваҳдати миллӣ ва пойдории давлатдорӣ гардид».
КОНСТИТУТСИЯ ВА ҲОКИМИЯТИ СУДӢ
Яке аз дастовардҳои муҳимми Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон баланд бардоштани мавқеи ҳокимияти судӣ дар ҷомеа мебошад. Он бори аввал дар таърихи давлатдории миллӣ низоми ягонаи ҳокимияти судиро муайян намуда, истиқлолияти судро кафолат дод. Ин меъёри муҳим имкон медиҳад, ки адолати судӣ дар ҷомеа таъмин гардад ва ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандон ҳифз шаванд. Таҷрибаи ҷаҳонӣ гувоҳ аст, ки яке аз роҳҳои асосӣ ва пешқадамтарини ҳимояи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд ин ҳифзи судист. Тоҷикистон ҳамчун узви комилҳуқуқи ҷомеаи ҷаҳонӣ санадҳои асосии марбут ба ҳуқуқи инсонро эътироф намуда, инсон, ҳуқуқу озодиҳои ӯро арзиши олӣ эълом доштааст. Ҳокимияти судӣ ба ҳайси яке аз кафолатҳои асосии таъмини арзиши олӣ будани ҳуқуқу озодиҳои инсон баромад мекунад.
Роҳбарияти давлатамон ба масъалаи инкишофу пешрафти низоми судӣ, таъмини мустақилияту шаффофияти фаъолияти судҳо таваҷҷуҳи махсус медиҳад.
Тибқи муқаррароти Конститутсия, ҳама дар назди қонун ва суд баробаранд. Ҳар кас ҳифзи кафолати судӣ дорад (моддаҳои 17 ва 19).
Ҳамчунин, моддаҳои 84 - 92-и Конститутсия ба ҳокимияти судӣ бахшида шудааст.
Бо мақсади таъмини мустақилияти пурраи судҳо ва вобаста набудани онҳо аз дигар шохаҳои ҳокимияти давлатӣ дар моддаи 87-и Конститутсия омадааст: "Судҳо дар фаъолияти худ мустақил буда, танҳо ба Конститутсия ва қонун итоат мекунанд. Дахолат ба фаъолияти онҳо манъ аст".
Бешак, бо шарофати Конститутсия ва ислоҳоти минбаъдаи қонунгузорӣ мақомоти судӣ дар Тоҷикистон ба як сохтори муосир табдил ёфтааст, ки ҳимояи ҳуқуқу озодиҳои инсон, манфиатҳои қонунии давлат ва ҷомеаро таъмин менамояд. Бо ин васила, қонунгузор ҳокимияти судиро ҳамчун сутуни адолат ва адолатпарварии давлатӣ муаррифӣ карда, нақши онро дар таъмини қонуният, ҳуқуқу озодиҳои инсон ва пойдории давлатдории миллӣ устувор мегардонад.
ГИРОМИДОШТИ КОНСТИТУТСИЯ
Ҳамасола Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сартосари кишвари маҳбуби мо бо шукӯҳу шаҳомати хоса таҷлил мегардад. Барномаҳои расмӣ, илмӣ, фарҳангӣ ва маърифатию тарбиявӣ нишон медиҳанд, ки мардум ба Конститутсияи давлати худ арҷ мегузоранд, зеро он на танҳо як санади ҳуқуқӣ, балки рамзи давлатдории миллӣ ва ҳувияти сиёсӣ буда, ҷавононро ба эҳтироми қонун, масъулиятшиносӣ ва ватандӯстӣ ҳидоят менамояд.
Истиқбол аз ин рӯз на танҳо як амри зарур, балки баҳонаест барои тавлиди андешаи созанда, худшиносии миллӣ ва тақвияти зиракии сиёсӣ дар ниҳоди ҳар як фарди соҳибватан. Ба ибораи дигар, Рӯзи Конститутсия барои шаҳрвандони Тоҷикистон маънои эҳтиром ба давлатдорӣ, садоқат ба ватан ва ифтихор аз истиқлолиятро дорад.
Сироҷиддин Сайдалӣ,
судяи Суди иқтисодии вилояти Хатлон
Добавить комментарий
Ахбор
ПАЁМИ ТАБРИКИИ РАИСИ ВИЛОЯТИ ХАТЛОН ДАВЛАТАЛӢ САИД БА ИФТИХОРИ РӮЗИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН 16:03РӮЗИ ПРЕЗИДЕНТ – АРҶГУЗОРӢ БА ТАЪРИХ, СУЛҲ ВА РОҲБАРИ МИЛЛАТ 15:17ХАТЛОН. ТАҶЛИЛИ РӮЗИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ВА 33-СОЛАГИИ ИҶЛОСИЯИ ТАҚДИРСОЗ 15:11НАҚШИ ПЕШВОИ МИЛЛАТ ДАР ТАҲКИМИ СУЛҲ ВА МУБОРИЗА БО ИФРОТГАРОӢ 14:58Ҷомаи Сулҳ ба тан омадаӣ 14:54ЁВОН. БЕШ АЗ 60 КИЛОМЕТР РОҲ МУМФАРШ КАРДА ШУД 14:49АНДАЛЕБОНИ БОҒИ САНЪАТ 14:48КОНСТИТУТСИЯ – СУТУНИ ВАҲДАТ ВА АДОЛАТИ СУДӢ 15:03
Маҷаллаи №6-2019
Серхонандаҳо
ФЕСТИВАЛИ ВИЛОЯТИИ "ЛИБОСИ МИЛЛӢ - ОСОРИ ТАМАДДУНИ ҶАҲОН" ДАР ВИЛОЯТИ ХАТЛОН
БОХТАР. МУМФАРШ ВА ЧАРОҒОНКУНИИ 1,2 КИЛОМЕТР РОҲ
ПАЁМИ ТАБРИКИИ РАИСИ ВИЛОЯТИ ХАТЛОН ДАВЛАТАЛӢ САИД БА ИФТИХОРИ РӮЗИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
ХУТТАЛИ ҚАДИМ – ГАНҶИНАЕ ДАР РӮЙХАТИ ЮНЕСКО
ЁВОН. БЕШ АЗ 60 КИЛОМЕТР РОҲ МУМФАРШ КАРДА ШУД
ХАТЛОН. РӮЗИ ИТТИФОҚҲОИ КАСАБАИ ТОҶИКИСТОН ТАҶЛИЛ ГАРДИД
ФАРЗАНДИ ШУҶОЪ
ҚАДАМҲОИ УСТУВОР ДАР ОБТАЪМИНКУНӢ
БИЁ, МО НАРАВЕМ
ТАЛОШИ САБЗ, ҲОСИЛИ ЗАРД Ё ҚИССАИ ЯК БАНАНПАРАВАР
