ХОҶАМУЪМИН – МАКОНИ САЙЁҲӢ

Навоҳии минтақаи Кӯлоб бо табиати рангорангу хазинаҳои пурасрори худ дар миқёси кишвар ва хориҷ аз он шуҳрат дорад. Бахусус, намаккӯҳҳои ҳайратовари ин сарзамин садсолаҳо боз таваҷҷуҳи донишмандони риштаи бостоншиносиро ба худ ҷалб намудааст. Аз кӯҳи Хоҷамуъмин асрҳо боз намаки аз лиҳози экологӣ тоза истихроҷ мешуд.

Сайёҳи машҳури ҷаҳонӣ Марко Поло (асри XIII), ки ба сарзамини биҳиштосои мо омада буд, дар ёддоштҳои худ овардааст: «То даме, ки дунё вуҷуд дорад, намаки ин кӯҳ ба аҳолии кураи арз басанда аст». Ин аз аввалин мушоҳидаҳои донишмандони илми ҷуғрофиё буд, вале таҳқиқи ҷиддии ин манбаи бузурги намак танҳо дар солҳои Ҳокимияти Шӯравӣ оғоз ёфта буд, ки дар ин ҷода корҳои тадқиқотии табиати кӯҳи Хоҷамуъмин ҷамъияти ҷуғрофии Иттиҳоди Шӯравӣ (соли 1929) саҳми арзанда гузоштааст. Гуфта мешавад, ки омӯзиши асрори ин намаккӯҳи Тоҷикистон то кунун идома дорад.

Хоҷамуъмин дар бистучорумин километри самти ҷанубу ғарбии шаҳри Кӯлоб, дар соҳили чапи дарёи Ёхсу доман паҳн кардааст. Танҳо мавзеи кӯҳи намак ба 6000 га мерасад. Хоҷамуъмин асосан аз намаксанг, ки дар илми минералогия бо номи галит (намаки ошӣ) машҳур аст, иборат аст. Паҳнои бораи намак ба 200-240 метр ва жарфнои он то кунун муайян карда нашудааст. Тибқи иттилои мутахассисон, захираи намаки Хоҷамуъмин тақрибан ба 40-50 милиард тонна баробар аст.

Академик Р.Б.Баротов оид ба таърихи пайдоиши намаки Хоҷамуъмин чунин менависад: «140 миллион сол қабл аз ин дар охири давраи дар ҳудуди ҳозираи Тоҷикистон теъдоди бешумори кӯлҳои шӯр вуҷуд доштаанд, ки намаки онҳо тадриҷан таҳшин мешуд. Бо мурури ҳазорсолаҳо қабатҳои намакро дигар ҷинсҳои кӯҳӣ аз қабили регу гаҷ пӯшониданд. Баъдан аз асари фишори ҷинсҳои кӯҳӣ намак заҳида боло баромадааст».

Яке аз ҳодисаҳои ҷолибу шавқангез дар кӯҳи Хоҷамуъмин ин карст аст, ки дар натиҷаи он ғорҳои гуногун ба вуҷуд омадаанд. Тибқи мушоҳидаҳо аз ҳама ғори дарозтарин дар самти шимолу шарқии ин мавзеи кӯҳистон воқеъ аст, ки он миёни сокинони маҳаллӣ бо номи Ғори Паланг машҳур аст. Дарозии ғори мазкур 400 метр, баландии он беш аз 15-20 метрро ташкил медиҳад. Ба ҳусни ғорҳо шушаҳои намак, ки дар деворҳои онҳо овезонанд ва онҳоро минерологҳо сталактит ва сталакмит мегӯянд, ҳусн зам мекунанд. Аҷобати ғорҳои кӯҳи намак дар он аст, ки аз онҳо садои мисли улосси ҳайвонот ба гӯш мерасад.

Яке аз тадқиқотчиёни аввалини ғорҳо А.И.Дзенс-Литовский чунин навишта буд: «Ҳатто аз масофаи аз баромадгоҳи ғор дур ҳам ҳангоми шамоли на он қадар сахт садои мусиқиро эҳсос кардан мумкин аст, баробари шиддат ёфтани бод садо ҳам баландтар мегардад. Аз ин лиҳоз, он на ба ғавғо, балки ба оҳанги тозаи мусиқии бодӣ шабоҳат дорад».

Бинобар маълумотҳои Б.Ш.Елизаров аз доманаю нишебиҳои кӯҳи Хоҷамуъмин 163 чашмаю наҳрчаҳои шӯр ҷорӣ мешаванд. Кӯҳи Хоҷамуъмин таваҷҷуҳи олимони набототшиносро низ ба худ ҷалб намудааст. Олами набототи ин маҳал дар муқоиса ба мавзеъҳои ҳамшафат бою рангоранг аст. Дар ин мавзеъ садҳо намуди растаниҳо аз ҷумла, писта, бодоми бухороӣ, дулонаи дарвозӣ, арча, лолаҳои гуногун, сиёҳгӯш, сархасҳо, зираи форсӣ, пиёзҳои кӯҳӣ ва монанди инҳо месабзанд. Олами ҳайвоноти Хоҷамуъмин аз мавзеъҳои гирду атроф фарқ мекунад. Дар ин ҷо даҳҳо намуди паррандагон-кабк, шоҳин, каргас, аз оилаи ширхӯрон ҷайра, гӯсфанди кӯҳӣ ва морҳои заҳрдору дигар намуди ҳайвоноти бемуҳра мавҷуданд.

Мутаассифона, солҳои охир ландшафти кӯҳ ба таври сунъӣ куллан тағйир ёфтааст. Олами набототи кӯҳ хусусан арча, шулаш, бодом, писта гиёҳҳои пиёзакдор несту нобуд мегарданд. Аз ин ҷост, ки зиёда аз 20 хели растаниҳои Хоҷамуъмин ба Китоби Сурхи Тоҷикистон дохил карда шуданд. Аз ҷумла: лола, сияҳгӯш, зира, заъфарон, пиёзи кӯҳӣ, дулонаи дарвозӣ, эремурус (ширеш) ва амсоли инҳо.

Хоҷамуъмин яке аз мавзеъҳои муҳими истироҳату сайёҳат маҳсуб меёбад. Тавре дар боло ишора шуд, намаккӯҳи мазкур манзараҳои аҷоиб ва фаромӯшнашаванда дорад. Тамошои ғорҳои намакин, манзараи қуллаҳои ҳайратангези ин кӯҳсорон ба кас рӯҳу тавоноии дигар мебахшанд. Азбаски, Хоҷамуъмин ёдгории геологӣ эълон шудааст, бояд барои он бонигоҳи (куруки) комплекси (маҷмӯъ) таъсис дода шавад.

Билоли Шамс, минтақаи Кўлоб

Похожие новости:

Добавить комментарий

Ахбор

Меҳрнома 14:10 ХАТЛОН. МУСОБИҚАИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ БАРГУЗОР МЕШАВАД 16:10 КӮШОНИЁН. ТАЪМИРИ АСОСИИ БЕШ ЯК КИЛОМЕТР РОҲ 14:10 КӮШОНИЁН. ДУ БИНОИ 10 ОШЁНА СОХТА МЕШАВАД 14:01 МУЪМИНОБОД. БУНЁДИ 200 ИНШООТ ДАР НАҚША 13:05 ҒОЛИБИЯТИ ВАРЗИШГАРИ ХАТЛОНӢ ДАР МУСОБИҚАИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ 11:27 ХАТЛОН. ВАРЗИШГАРОН БЕШ АЗ 450 МЕДАЛ БА ДАСТ ОВАРДАНД 15:42 ИФТИТОҲИ МАҒОЗАИ АРМУҒОН ВА СЕХИ ДУХТИ ЛИБОСҲОИ МИЛЛӢ ДАР КӮШОНИЁН 15:08

Маҷалаи №6-2019

Серхонандаҳо

Булбуле аз гулшани адаб ИҶОБАТИ ДУОИ ПРЕЗИДЕНТ КӮШОНИЁН. ТАЪМИРИ АСОСИИ БЕШ ЯК КИЛОМЕТР РОҲ А. Абдусаломзода “ҲУВИЯТИ МИЛЛӢ ВА ТАРБИЯИ ВАТАНДӮСТИИ ҶАВОНОН”-РО БАЛАНД БАРДОРЕМ ХАТЛОН. ГУСЕЛИ БОТАНТАНАИ НАВАСКАРОН БА АРТИШИ МИЛЛӢ “САЙРИ ГУЛИ ЛОЛА” ДАР ХАТЛОН ДУОИ РАҲНАМО САМАРАИ ГРАНТИ РАИСИ ВИЛОЯТ ХАТЛОН. МУСОБИҚАИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ БАРГУЗОР МЕШАВАД Дидори ояндабин